III pripovedanje
PRVE POLITIČKE DEMONSTRACIJE,
PRVO ODELO I ČOKOLADE
Nakon preživljenih prvih dečijih trauma bio sam presretan što smo svi na broju. I što se međusobno volimo. Mislio sam da sve imamo, samo bi mogli da nabavimo malo više čokolade. U svojoj dečijoj svesti nisam mogao znati sa kakvim se sve problemima susretao otac da bi nam, koliko toliko, obezbedio uslove za fizički opstanak.
Otac je donosio kući nekakve novine i knjige koje su im, valjda, deljene besplatno. U tim novinama sam video drugove Staljina i Tita i druge naše (jugoslovenske) i njihove (sovjetske) drugove. Kasnije su mi dugo ostali u sećanju slike naših, jugoslovenskih drugova - Bakarića i Đilasa.
I počeli smo da živimo, manje više, normalno, a po mom dečijem poimanju čak veoma lepo. Otac mi je kupio prvo odelo a ponekad je meni i sestrama donosio čokoladice.
U administrativnoj raspodeli kadrova otac je dobio premeštaj službe iz Bosanskog Broda u Olovo, gradić udaljen oko 200 kilometara od Bosanskog Broda, u bosanskom bespuću. Koliko je to bespuće bilo značajno govori činjenica da ni do danas, posle više od šezdeset godina, nisam imao nikakvih razloga da lično odem u to bespuće.
U novoj raspodeli kadrova otac je raspoređen da kao vozovođa, odnosno šef voza, učestvuje u realizaciji planskih zadataka obnove zemlje, što je u njegovom slučaju značilo izvlačenje balvana iz bosanskog bespuća, uz učešće većeg broja radnika i uz upotrebu železničke mehanizacije, za potrebe izvoza iz zemlje, radi pribavljanja pravog novca (a ne falsifikata) za kupovina namirnica za podmirivanje osnovnih egzistencijalnih potreba stanovništva, uglavnom hrane. U to vreme se privređivanjem u zemlji, bez uvoza osnovnih prehrambenih proizvoda koje je trebalo platiti, nisu mogle zadovoljit osnovne egzistencijalne potrebe stanovništva u hrani, odeći, obući i sl. i.
Uslovi samačkog života u Olovu su bili, blago rečeno, užasni. Bez dovoljno odmora i hrane otac nije mogao obnavljati životne funkcije. Na njegovom organizmu su iz tog perioda ostale trajne posledice. Za početak, ocu je oboleo želudac a kasnije i drugi organi – pluća, srce. Zbog toga mu je, ubrzo potom, u Zagrebu, operisan želudac. Od oboljenja pluća se lečio do kraja života.
Na kraju se epizoda sa izvlačenjem balvana za realizaciju planskih zadataka završila. Generalna promena političkog kursa zemlje i raskid političkih i ekonomskih odnosa sa Sovjetskim Savezom imala je teže posledice po stanovništvo. Uz slabo rodne godine, tragedija stanovništva se širila. Stanovništvu su nedostajale osnovne životne namirnice. Posna zemlja bila je jedini izvor egzistencije. Život je otežavala i beskrupuloznost partijske i državne biroratije. Brutalno korišćenje sile u prevođenju seljaka u socijalizam umanjilo je ionako niske poljoprivredne prinose. Ljudi u kožnim kaputima sleđivali su seljacima krv u žilama. Kožni kaputi bili su izraz standarda ljudi u institucijama državne bezbednosti. U živom mi je u sećanju dolazak seljaka iz susednog sela (Bosanskih Lužana) koje su pod pretnjom sile udružili u seljačku radnu zadrugu, da bez poziva, u nedelju, oru našu njivu traktorom kojim nisu znali da rukuju. Njihova obrada naše njive, koja nije bila udružena u zadrugu, bila je takva da smo kasnije godinama imali slabije prinose na toj njivi, sve dok nismo potpuno otklonili posledice “dubokog oranja”. Jedan od učesnika “radne brigade” se krišom izvinjavao mojoj babi Evi, zbog beskrajnog bezobrazluka njihovih nalogodavaca. Smirenost moje babe Eve je otklonila svaku mogućnost verbalnog sukoba i kasnijeg režiranja “slučaja”.
Mi deca, kojih je tada u porodici bilo troje, ja i moje dve sestre, fizički smo opstali samo zahvaljujući nadljudskim naporima i umešnosti roditelja i naše babe Eve. Krava je davala dovoljno mleka tokom godine za prehranu nas dece. Roditelji su se suzdržavali od potrošnje mleka.
U području severo-zapadne Bosne uvek je bilo hrane u vidu stočnih proizvoda ali ne i u potrebnim žitaricama. Zbog viših prinosa po jedinici zasejane površine u odnosu na druge žitarice, kukuruz je bio osnovna poljoprivredna kultura u tom području, ne samo za tov svinja već i za ishranu stanovništva. Pa i pored toga, bez uvoza iz drugih područja zemlje (najčešće iz Slavonije, Srema i Bačke) i iz inostranstva, nije bilo moguće obezbediti dovoljnu količinu žitarica za prehranu lokalnog stanovništva. Počeli smo oskudevati u hlebu.
Otac je za mesečnu platu mogao da kupi tridesetak kilograma brašna po špekulantskim cenama. U toj opštoj oskudici, špekulanti su trljali ruke i gomilali zalihe brašna, sve dotle dok se zalihe brašna nisu ubuđale. Nakon što se ubuđalo, brašno smo mogli kupiti po nižoj ceni i utoliti glad hlebom umešenim od pokvarenog brašna.
Nakon oštrih zima posna zemlja počinjala je da daje prve plodove, najpre u krompiru a kasnije i u drugim plodovima. Na međunarodnoj sceni smo došli u sukob sa Zapadom u vezi sa rešenjem statusa Trsta. Mi nismo dobili ono što smo tražili, pa smo počeli da gomilamo trupe na granici prema Italiji a u unutrašnjosti zemlje smo organizovali demonstracije sa najznačajnijom parolom “Trst je naš”. Mene su zajedno sa drugim mojim vršnjacima, kao desetogodišnjeg dečaka, vodili na režirane demonstracije protesta protiv „sile i nepravde” da uzvikujem otrcane parole. Srećom, sve je prošlo samo sa incidentima. Do oružanog sukoba sa nama susednom zemljom nije došlo, iako je sukob ostavio tragove na ukupnoj populaciji, a posebno na deci. Na našu sreću, nesuglasice sa zemljama Zapada su ubrzo otklonjene.
A onda je umro Staljin. Političke vođe su se osmelile da skrenu sa staljinističkog kursa napretka i prosperiteta i da zatraže pomoć od Zapadnih zemalja. Nakon toga počela je da stiže pomoć u hrani, odeći, obući. Kao dete počeo sam u školi da dobijam pakete sa mlekom i jajima u prahu, tvrdim sirom, buterom... Počeli da dobijamo u školi užinu koja se sastojala od mleka ili bele kafe i ukusne zemičke, napravljene od zdravog brašna.
Pola veka kasnije, razvašćena država od domaćih tajkuna, ne oseća se odgovornom da obezbedi ni ovakav minimum zaštite zdravlja dece. Danas, većina naše dece, bez pomoći međunarodne zajednice, gladna pohađaju nastavu u školi.
Kasnija ekonomska pomoć Zapada pretvorila se u direktnu finansijsku pomoć, prvenstveno za razvoj poljoprivredne proizvodnje i prehrambene industrije. Pored proizvodnje za potrebe domicilnog stanovništva, ulaganja u poljoprivrednu proizvodnju i prehrambenu industriju su bila namenjena i izvozu, prvenstveno za snabdevanje pretežno američke vojske stacionirane u Zapadnoj Evropi nakon završetka drugog svetskog rata.
Nakon Staljinove smrti i promene političkog kursa u Sovjetskom Savezu, jugoslovensko društvo je u potpunosti napustilo boljševički kurs i sve više se orijentisalo na razvoj sopstvenih stvaralačkih sposobnosti.
Dakle, najgore je prošlo. preživeo sam rano detinjstvo. Konačno su stigle i dugo očekivane čokolade a i moje dečaštvo.
субота, 12. децембар 2009.
петак, 11. децембар 2009.
II pripovedanje
II pripovedanje
RANO DETINJSTVO
Na proplanku, na blago zaobljenom visu, nedaleko od drumskog puta i uskotračne železničke pruge koja je povezivala severnu sa centralnom Bosnom, gradove Bosanski Brod sa Derventom, Dobojem, Zenicom i Sarajevom, u dolini reke Ukrine, u živopisnoj prirodnoj sredini i u blizini katoličke župne crkve, početkom četrdesetih godina XX veka bilo je smešteno nekoliko skromnih seoskih kuća u kojim su bile nastanjene porodice mahom u rodbinskim vezama – Marinić, Zeba, Opačak, Zirdum, Duspara i druge. Pisani dokumenti govore da su preci ovih porodica doseljavani masovno iz dalmatinskog gorja, iz pasivnih područja koja nisu davalo dovoljno plodova za njihovu prehranu, pa su u prvoj polovini XVIII veka krenuli put plodnije bosanske posavine. Njihovim naseljavanjem je Otomanska imperija stvarala demografski štit prodoru severnih suseda na područje svoje razvijenije teritorije - Bosanski pašaluk. Kasnije su na ovom području nalazili utočište i drugi narodi ali sa drugim povodima i iz drugih razloga. Do intenzivnijih imigracija je došlo nakon Berlinskog kongresa 1878.g, nakon stavljanja Bosne pod austro-ugarsku upravu i njenog kasnijeg pripajanja (aneksije) Austro-Ugarskoj, 1908. g. Veliki investicioni poduhvati u Bosni i Hercegovini nakon Berlinskog kongresa (prvenstveno izgradnja željezničkih pruga, industrijskih postrojenja, rudnika, šumarija, poljoprivrednih ekonomija i sl.), doveli su do talasa ekonomske imigracija sa ostalih područja Austro–Ugarske (Austrije, Češke, Slovačke, Ugarske i dr.). Imigranti su se integrisali sa lokalnim stanovništvom i lokalnom sredinom koja se kroz te integracije sve više transformisala u multietničku zajednicu.
Dva svetska rata su dovela do novih talasa demografskih migracija. Bosna i Hercegovina je postala područje emigracije. Bolji život se nalazio izvan područja Bosne i Hercegovine.
Nova država u koju je ovo područje ušlo nakon prvog svetskog rata, Kraljevina Jugoslavija, je svoj razvoj i perspektivu zasnivala na stvaranju novih konflikata i produbljivanju postojećih. U novoj državi Kraljevini Jugoslaviji počeli su se pojavljivati i prvi međuetnički sukobi, koji su svoje izvorište nalazili u ekonomskoj eksploataciji, kao prirodnom pravu pobednika, a koji su eskalirali tokom drugog svetskog rata i nakon njega.
Deo pravoslavnog stanovništva iz Bosne i Hercegovine je nakon drugog svetskog rata preseljen u Vojvodinu, na imanja proteranih Nemaca. Bila je to nagrada za njihovo učešće u ratu.
Stanovništvo koje nije na očekivani način pokazivalo privrženost novom pokretu, novoj ideologiji i novoj vlasti se iseljavalo, najčešće u prekookeanske zemlje (Argentinu, Australiju, Kanadu, SAD), ali i u evropske zemlje (Veliku Britaniju, Francusku, Nemačku, Italiju, Tursku), bežeći od razularenih pobednika.
Sredinom šezdesetih godina, u izmenjenim društvenim okolnostima, građani su mogli slobodno, bez specijalnih odobrenja, sa legalnim i legitimnim pasošem, putovati. Do ove promene došlo je zbog nagomilanih unutrašnjih protivrečnosti, ograničenih razvojnih mogućnosti i nemogućnosti zapošljavanja narastajućeg broja nove, mlade radne snage u zemlji. Istovremeno su se počele otvarati evropske zemalje za ekonomske imigrante iz manje razvijenih evropskih područja. Veliki broj stanovništva sa područja bosansko-brodske posavine našao je zaposlenje u zapadno-evropskim zemljama (Austriji, Nemačkoj, Švedskoj, Švajcarskoj i drugim evropskim zemljama) sa pristojnom zaradom sa kojom se mogla izdržavati porodica, što u jugoslovenskim okvirima, najčešće, nije bilo moguće. Zemlje Zapadne Evrope postale su važan faktor razvoja Jugoslavije a posebno nekih njenih područja, kao što je bosansko-brodska posavina.
Iz doznaka naših ekonomskih emigranata iz zapadno-evropskih zemalja, sa porastom njihove ekonomske snage, počeli su se u mnogim jugoslovenskim područjima a posebno u bosanskoj posavini graditi u početku stambeni objekti a kasnije i privredni objekti, opremati privatni poljoprivredni posedi, podizati dugogodišnji zasadi. Kontinuirano je povećavana realna vrednost nabavki građevinskih materijala, poljoprivredne mehanizacije, zaštitnih sredstava u poljoprivrednoj proizvodnji i dr.
U svom profesionalnom opredeljenju bio sam usmeren na domaće tržište radne snage. Kroz proces formalnog stručnog obrazovanja, pri kraju svoje profesionalne karijere, stigao sam do visokog mesta u profesionalnoj hijerarhiji ali ne i do visokih novčanih prihoda. Iako sam stekao naučnu titulu doktora nauka i status profesora univerziteta, to moje formalno napredovanje mi nije obezbeđivalo solidnije prihode. Do kraja svoje profesionalne karijere nisam dostigao prihod od rada na nivou zapadno-evropskog nekvalifikovanog radnika.
Na masovnoj uzurpaciji imovine i dohotka stanovništva, uz podršku nelegitimno i nelegalno institucija u zemlji, potkraj XX veka se na područjima bivše Jugoslavije razvio novi sistem odnosa – tajkunski kapitalizam. I danas se više ništa ne može bez novaca. A narod je ostao bez novca jer su njegov novac u ratnom vihoru prisvojile plemenske vođe sa svojom ne malom svitom.
Potkraj XX i na početku XXI veka, država se počela pojavljivati kao legalni zaštitnik interesa uzurpatora imovine i dohotka stanovništva. Političke partije kao nisioci državne vlasti, svoju političku moć zasnivaju na podršci uzurpatora – ratnih profitera, čime se začarani krug opšte bede stanovništva i minimiziranja uloge države u društvenom i ekonomskom razvoju počinje zatvarati.
U svetu se narasle društvene protivrečnosti razrešavaju silom, ratovima. Jedan takav rat stanovništvo na područjima bivše Jugoslavije je proživelo potkraj XX veka a veći broj stanovništva ga je i preživeo. Međutim, ne znamo kada će ta ratna neman početi da ugrožava sopstveno tkivo i da guta svoje podanike da bi produžila svoj opstanak. Plašim se ovih sumornih prognoza, zbog budućih generacija i njihove egzistencije.
Moja sećanja sa zaobljenog proplanka pored puta dopiru do najranijeg detinjstva. Kao dete plašio sam se vojnika. Taj strah, prema kazivanju moje majke, bio je posledica čestog svraćanja vojnika u kuću, koji su me svojom pojavom, kao bebu uznemiravali. A u kuću pored puta svraćale su nepozvane mnoge vojske i nosile šta su htele, odnosno sve što se našlo u siromašnoj kući. Verovatno se nisu ophodili prijatno sa ukućanima, što je registrovano u mojoj bebećoj svesti kao neprijatnost. Taj osećaj neprijatnosti od prisustva vojnika me pratio sve do mog odlaska u vojsku, na odsluženje vojne vremenske obaveze, koja se u to vreme na području tadašnje Jugoslavije odnosila na sve muško stanovništvo od punoletstva do određene starosne granice. Neprijatnosti iz detinjstva ostavljali su duboke tragove na dečijoj psihi.
Jedan takav događaj se zbio u najranijem mom detinjstvu i ostavio je snažan neizbrisiv trag u mojoj svesti. Naime, ostaci pobeđene vojske u II svetskom ratu su se u prvim posleratnim godinama krili u okolnim šumama koje su se graničile sa selom i našim porodičnim posedom. Jedne noći kojoj je prethodio dan obračuna pobeđene vojske sa regularnom vojskom i policijom, dešavao se strašan događaj. Celu noć zlostavljali su i mučili devojku za koju su sumnjali da ih je potkazala regularnim jedinicama i ujutro je ubili. Celu noć trajao je krvavi pir, uz krike žrtve, sirote devojke. Moja baba, inače pobožna žena, nervozno je šetala ispred kuće kroz noć, držeći me za ruku i povremeno me uzimajući u naručje. I glasno se molila Bogu. Na kraju me je uvela u kuću i ja sam sklupčan zaspao. A krvavi pir se nastavljao. Ujutro je sve utihnulo u grobnu tišinu. Nestao je jedan život a u mojoj svesti ostao je ožiljak koji će me pratiti ceo život. I danas, u bilo koje vreme, te slike su identične. Grozota se ništa nije izmenila niti su slike izbledele.
Ja sam zahvaljujući roditeljima i mojoj babi Evi i njihovoj neizmernoj ljubavi koju su gajili prema ljudima a posebno prema deci, preboleo najteže psihičke bolesti. Međutim, mnoga deca koja su doživela slično to nisu mogla i nakon godina borbi sa samim sobom, postajala su umno poremećene osobe. Po pravilu, ta deca su bila nešto starija od mene, svesnija i razumnija u vremenima krvavog pira u ratnom vihoru drugog svetskog rata. Strašni događaji iz tog perioda su po pravilu ostavljali su fatalan trag na njima.
Otac je bio zaposlen u državnoj službi, na železnici. Pored toga, imali smo na zaobljenom proplanku na kome se voda nije zadržavala, četiri hektara posne zemlje. Proplanak su okruživali potoci koji su prihvatali bujice vode u periodu obilnijih kišnih padavina i u periodu otapanja snega. Pa iako posna, zemlja je davala rod koji nam je omogućavao da, uz državnu platicu, preživimo. Nedovoljno otporni to nisu mogli. Nažalost, dva brata (Marijan i Zvonko) su umrli kao bebe, sa manje od godinu dana života.
Život teče dalje, ožiljci ostaju.
RANO DETINJSTVO
Na proplanku, na blago zaobljenom visu, nedaleko od drumskog puta i uskotračne železničke pruge koja je povezivala severnu sa centralnom Bosnom, gradove Bosanski Brod sa Derventom, Dobojem, Zenicom i Sarajevom, u dolini reke Ukrine, u živopisnoj prirodnoj sredini i u blizini katoličke župne crkve, početkom četrdesetih godina XX veka bilo je smešteno nekoliko skromnih seoskih kuća u kojim su bile nastanjene porodice mahom u rodbinskim vezama – Marinić, Zeba, Opačak, Zirdum, Duspara i druge. Pisani dokumenti govore da su preci ovih porodica doseljavani masovno iz dalmatinskog gorja, iz pasivnih područja koja nisu davalo dovoljno plodova za njihovu prehranu, pa su u prvoj polovini XVIII veka krenuli put plodnije bosanske posavine. Njihovim naseljavanjem je Otomanska imperija stvarala demografski štit prodoru severnih suseda na područje svoje razvijenije teritorije - Bosanski pašaluk. Kasnije su na ovom području nalazili utočište i drugi narodi ali sa drugim povodima i iz drugih razloga. Do intenzivnijih imigracija je došlo nakon Berlinskog kongresa 1878.g, nakon stavljanja Bosne pod austro-ugarsku upravu i njenog kasnijeg pripajanja (aneksije) Austro-Ugarskoj, 1908. g. Veliki investicioni poduhvati u Bosni i Hercegovini nakon Berlinskog kongresa (prvenstveno izgradnja željezničkih pruga, industrijskih postrojenja, rudnika, šumarija, poljoprivrednih ekonomija i sl.), doveli su do talasa ekonomske imigracija sa ostalih područja Austro–Ugarske (Austrije, Češke, Slovačke, Ugarske i dr.). Imigranti su se integrisali sa lokalnim stanovništvom i lokalnom sredinom koja se kroz te integracije sve više transformisala u multietničku zajednicu.
Dva svetska rata su dovela do novih talasa demografskih migracija. Bosna i Hercegovina je postala područje emigracije. Bolji život se nalazio izvan područja Bosne i Hercegovine.
Nova država u koju je ovo područje ušlo nakon prvog svetskog rata, Kraljevina Jugoslavija, je svoj razvoj i perspektivu zasnivala na stvaranju novih konflikata i produbljivanju postojećih. U novoj državi Kraljevini Jugoslaviji počeli su se pojavljivati i prvi međuetnički sukobi, koji su svoje izvorište nalazili u ekonomskoj eksploataciji, kao prirodnom pravu pobednika, a koji su eskalirali tokom drugog svetskog rata i nakon njega.
Deo pravoslavnog stanovništva iz Bosne i Hercegovine je nakon drugog svetskog rata preseljen u Vojvodinu, na imanja proteranih Nemaca. Bila je to nagrada za njihovo učešće u ratu.
Stanovništvo koje nije na očekivani način pokazivalo privrženost novom pokretu, novoj ideologiji i novoj vlasti se iseljavalo, najčešće u prekookeanske zemlje (Argentinu, Australiju, Kanadu, SAD), ali i u evropske zemlje (Veliku Britaniju, Francusku, Nemačku, Italiju, Tursku), bežeći od razularenih pobednika.
Sredinom šezdesetih godina, u izmenjenim društvenim okolnostima, građani su mogli slobodno, bez specijalnih odobrenja, sa legalnim i legitimnim pasošem, putovati. Do ove promene došlo je zbog nagomilanih unutrašnjih protivrečnosti, ograničenih razvojnih mogućnosti i nemogućnosti zapošljavanja narastajućeg broja nove, mlade radne snage u zemlji. Istovremeno su se počele otvarati evropske zemalje za ekonomske imigrante iz manje razvijenih evropskih područja. Veliki broj stanovništva sa područja bosansko-brodske posavine našao je zaposlenje u zapadno-evropskim zemljama (Austriji, Nemačkoj, Švedskoj, Švajcarskoj i drugim evropskim zemljama) sa pristojnom zaradom sa kojom se mogla izdržavati porodica, što u jugoslovenskim okvirima, najčešće, nije bilo moguće. Zemlje Zapadne Evrope postale su važan faktor razvoja Jugoslavije a posebno nekih njenih područja, kao što je bosansko-brodska posavina.
Iz doznaka naših ekonomskih emigranata iz zapadno-evropskih zemalja, sa porastom njihove ekonomske snage, počeli su se u mnogim jugoslovenskim područjima a posebno u bosanskoj posavini graditi u početku stambeni objekti a kasnije i privredni objekti, opremati privatni poljoprivredni posedi, podizati dugogodišnji zasadi. Kontinuirano je povećavana realna vrednost nabavki građevinskih materijala, poljoprivredne mehanizacije, zaštitnih sredstava u poljoprivrednoj proizvodnji i dr.
U svom profesionalnom opredeljenju bio sam usmeren na domaće tržište radne snage. Kroz proces formalnog stručnog obrazovanja, pri kraju svoje profesionalne karijere, stigao sam do visokog mesta u profesionalnoj hijerarhiji ali ne i do visokih novčanih prihoda. Iako sam stekao naučnu titulu doktora nauka i status profesora univerziteta, to moje formalno napredovanje mi nije obezbeđivalo solidnije prihode. Do kraja svoje profesionalne karijere nisam dostigao prihod od rada na nivou zapadno-evropskog nekvalifikovanog radnika.
Na masovnoj uzurpaciji imovine i dohotka stanovništva, uz podršku nelegitimno i nelegalno institucija u zemlji, potkraj XX veka se na područjima bivše Jugoslavije razvio novi sistem odnosa – tajkunski kapitalizam. I danas se više ništa ne može bez novaca. A narod je ostao bez novca jer su njegov novac u ratnom vihoru prisvojile plemenske vođe sa svojom ne malom svitom.
Potkraj XX i na početku XXI veka, država se počela pojavljivati kao legalni zaštitnik interesa uzurpatora imovine i dohotka stanovništva. Političke partije kao nisioci državne vlasti, svoju političku moć zasnivaju na podršci uzurpatora – ratnih profitera, čime se začarani krug opšte bede stanovništva i minimiziranja uloge države u društvenom i ekonomskom razvoju počinje zatvarati.
U svetu se narasle društvene protivrečnosti razrešavaju silom, ratovima. Jedan takav rat stanovništvo na područjima bivše Jugoslavije je proživelo potkraj XX veka a veći broj stanovništva ga je i preživeo. Međutim, ne znamo kada će ta ratna neman početi da ugrožava sopstveno tkivo i da guta svoje podanike da bi produžila svoj opstanak. Plašim se ovih sumornih prognoza, zbog budućih generacija i njihove egzistencije.
Moja sećanja sa zaobljenog proplanka pored puta dopiru do najranijeg detinjstva. Kao dete plašio sam se vojnika. Taj strah, prema kazivanju moje majke, bio je posledica čestog svraćanja vojnika u kuću, koji su me svojom pojavom, kao bebu uznemiravali. A u kuću pored puta svraćale su nepozvane mnoge vojske i nosile šta su htele, odnosno sve što se našlo u siromašnoj kući. Verovatno se nisu ophodili prijatno sa ukućanima, što je registrovano u mojoj bebećoj svesti kao neprijatnost. Taj osećaj neprijatnosti od prisustva vojnika me pratio sve do mog odlaska u vojsku, na odsluženje vojne vremenske obaveze, koja se u to vreme na području tadašnje Jugoslavije odnosila na sve muško stanovništvo od punoletstva do određene starosne granice. Neprijatnosti iz detinjstva ostavljali su duboke tragove na dečijoj psihi.
Jedan takav događaj se zbio u najranijem mom detinjstvu i ostavio je snažan neizbrisiv trag u mojoj svesti. Naime, ostaci pobeđene vojske u II svetskom ratu su se u prvim posleratnim godinama krili u okolnim šumama koje su se graničile sa selom i našim porodičnim posedom. Jedne noći kojoj je prethodio dan obračuna pobeđene vojske sa regularnom vojskom i policijom, dešavao se strašan događaj. Celu noć zlostavljali su i mučili devojku za koju su sumnjali da ih je potkazala regularnim jedinicama i ujutro je ubili. Celu noć trajao je krvavi pir, uz krike žrtve, sirote devojke. Moja baba, inače pobožna žena, nervozno je šetala ispred kuće kroz noć, držeći me za ruku i povremeno me uzimajući u naručje. I glasno se molila Bogu. Na kraju me je uvela u kuću i ja sam sklupčan zaspao. A krvavi pir se nastavljao. Ujutro je sve utihnulo u grobnu tišinu. Nestao je jedan život a u mojoj svesti ostao je ožiljak koji će me pratiti ceo život. I danas, u bilo koje vreme, te slike su identične. Grozota se ništa nije izmenila niti su slike izbledele.
Ja sam zahvaljujući roditeljima i mojoj babi Evi i njihovoj neizmernoj ljubavi koju su gajili prema ljudima a posebno prema deci, preboleo najteže psihičke bolesti. Međutim, mnoga deca koja su doživela slično to nisu mogla i nakon godina borbi sa samim sobom, postajala su umno poremećene osobe. Po pravilu, ta deca su bila nešto starija od mene, svesnija i razumnija u vremenima krvavog pira u ratnom vihoru drugog svetskog rata. Strašni događaji iz tog perioda su po pravilu ostavljali su fatalan trag na njima.
Otac je bio zaposlen u državnoj službi, na železnici. Pored toga, imali smo na zaobljenom proplanku na kome se voda nije zadržavala, četiri hektara posne zemlje. Proplanak su okruživali potoci koji su prihvatali bujice vode u periodu obilnijih kišnih padavina i u periodu otapanja snega. Pa iako posna, zemlja je davala rod koji nam je omogućavao da, uz državnu platicu, preživimo. Nedovoljno otporni to nisu mogli. Nažalost, dva brata (Marijan i Zvonko) su umrli kao bebe, sa manje od godinu dana života.
Život teče dalje, ožiljci ostaju.
I pripovedanje
I pripovedanje
RODNA GRUDA
Svako područje ima svoju istoriju. Tamo gde su uslovi za život bili povoljniji, gde je priroda bila izdašnija, istorija je bila burnija, dinamičnija i grublja. Snagom svog uma i ruku ljudi stvaraju materijalna dobra koja postaju privlačna i za druge ljude, nespremne da dugo i strpljivo stvaraju, pa su spremni da otmu, da zauzmu, da osvoje, da prisvoje i zatru stvaraoce.
Istorija je puna primera “oslobađanja”, a zapravo otimanja tuđeg. Kako je površina Zemlje prirodno ograničena, do novih površina dolazi se samo “oslobađanjem” većih ili manjih geografskih područja od drugih i njihovim zauzimanjem, osvajanjem i prisvajanjem. Proterivanju slabijih sa njihovih istorijskih prostora i prisvajanju svih njihovim radom stvorenih vrednosti u tom prostoru prethode politički konflikti koji se često razrešavaju političkim sredstvima strana u konfliktu a najčešće grubom upotrebom sile, oružanim sukobima. Oružanim borbama prethodi korišćenje svih drugih raspoloživa sredstava – kvazi naučnih, medijskih, ideoloških, duhovnih, religioznih, radi moralnog opravdanja otimanja i prisvajanja tuđeg i pridobijanja saglasnosti većine za realizaciju tih i takvih ciljeva
Osvaja se zemljište (tlo), zemljišna bogatstva (na zemlji i u zemlji), radom stvorena bogatstva (gradovi, fabrike, postrojenja, infrastruktura) a u novije vreme i vazdušni prostor. Izgleda da će predmet sukoba uskoro biti i vasionski prostor, borba za prevlast u vasioni radi njenog korišćenja za instaliranje satelita i drugih tehničkih naprava koje služe ovozemaljskim ciljevima.
Na prostorima biše Jugoslavije priroda daje obilato i olakšava život ljudima. Umereno kontinentalna klima u većem delu područja je pogodna za poljoprivrednu proizvodnju. Konfiguracija terena omogućuje komunikacije na celokupnom prostoru, rečni tokovi omogućuju rečnu plovidbu u značajnom delu područja, izlaz na more olakšava komunikaciju sa svetom jeftinim transportom, rudna bogatstva omogućavaju razvoj mnogih ekstraktivnih i prerađivačkih industrija na ovom području. Sve je to u istoriji bilo povod za mnoge oružane sukobe i promene nominalnih posednika, careva i kraljeva, plemenskih poglavica, uzurpatora i sl. na ovom području.
Moje rodno mesto Žeravac se može posmatrati u globalnom kontekstu, širem – bosansko-hercegovačkom i u lokalnom kontekstu (u odnosu na područje sadašnje opštine Derventa i sa njom kontaktnih opština: Bosanski Brod, Prnjavor, Srbac, Doboj, Modriča).
Žeravac i ostala naselja u derventskom području oduvijek su bila gotovo idealna mesta za naseljavanje, jer su klima i vegetacija bile pogodne za život ljudi i organizaciju društvenih zajednica, što je hiljadama godina privlačilo brojne narode, koji su se ovdje sretali, radili i gradili, ali mnogo češće se sukobljavali i međusobno zatirali. Tako je veoma duga istorija ovog kraja obeležavana radom i stvaranjem, ali česti i ratovima i razaranjima.
Sedamdesetih godina prošlog veka je reprezentativna ekipa svetskih eksperata utvrdila da je na Tomasovom brdu, toponimu u blizini Žeravca, postojalo predistorijsko naselje. U njegovom neposrednom okruženju ljudi su imali staništa pre oko 50 hiljada godina.
Ozbiljnije tragove na ovom području ostavili su i Rimljani (od oko 450. do 47. godine pre nove ere), Polovinom prvog veka pre nove ere Avari su potisnuli Rimljane, a pet vekova kasnije Rimljane su sa ovog podru;ja potisnuli Sloveni i naselili se između 600. i 630. godine nove ere. U 9. veku Slovene su pokorili mnogo bolje naoružani i neuporedivo bolje organizovani Ugari. Ovo područje je kao svadbeni poklon, 1137. Godine, ugarski kralj Bela poklonio kćerki Jeleni kada se udala za Uroša Nemanjića, pa je ono kraće vreme, kao svadbeni poklon, bilo pod vlašću Nemanjića.
Posle vazalskog odnosa sa Ugarima, derventsko područje dospeva u tursku vlast, 1536. godine, pod kojom je ostalo sve do Berlinskog kongresa, 1878. godine. Nakon Berlinskog kongresa je upravu nad ovim područjem dobila Austro-Ugarska, da bi 1918.godine, nakon I svetskog rata, ono bilo pripojeno Kraljevini Srba Hrvata i Slovenaca, (koja je kasnije promenila ime u Kraljevina Jugoslavija). Nakon sloma Kraljevine Jugoslavije, 1945. Godine, ovo područje je prisajedinjeno novoj federativnoj državi Jugoslaviji (koja se u početku svog postojanja nazivala Demokratska Federativna Republika Jugoslavija, kasnije Federativna Narodna Republika Jugoslavija i u poslednjoj etapi svog postojanja Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija). U njenom sastavu ostalo je do 1996. godine, kada je formirana samostalna država Bosna i Hercegovina.
Danas je država Bosna i Hercegovina veoma složena državna tvorevina, sastavljena od dva entiteta: Republike Srpske – entiteta sa pretežno srpskih stanovništvom i Federacije Bosne i Hercegovine – entiteta sa pretežno muslimanskim i hrvatskim stanovništvom, i distrikta Brčko.
Novo državno ustrojstvo Bosne i Hercegovine nastalo je kao posledica etničkih sukoba na njenom području (u razdoblju 1992-1996.) i dogovora svetskih sila o njenom državnom ustrojstvu, uz aktivno učešće u upravljanju ovim područjem. Danas je, bez obzira na legitimne organe vlasti u državi, u oba entiteta i u distriktu Brčko, vrhovni arbitar u odlučivanju o državnim pitanjima Visoki Predstavnik Ujedinjenih Nacija. U strukturu nižih organa vlasti, integrisani su funkcioneri Ujedinjenih Nacija.
U periodu trajanja etničkih sukoba je razorena fizička struktura (porušen je i devastiran veći broj stambenih zgrada, privrednih objekata, infrastrukture, šumskog i poljoprivrednog zemljišta), uništena je ekonomska struktura (privredni subjekti su dezorganizovani, otuđena im je materijalna i finansijska imovina, uzurpirana su im prava privrednih subjekata pokidani su poslovni odnosi, radnici rasterani ili mobilisani u državne i paradržavne vojske), izmenjena je društvena struktura, devastirane su društvene delatnosti (školstvo, zdravstvo, socijalna zaštita). Uzurpirana su sva prava – pravo na život, pravo na stanovanje, pravo na socijalnu zaštitu, pravo na zdravstvenu zaštitu, pravo na školovanje, pravo na zadovoljenje minimalnih životnih potreba (za ishranom, vodom, odećom). U ovakvim uslovima nije bilo moguće razvijati bilo kakvu privrednu delatnost. Ekonomsko privređivanje zamenile su pljačke, raznovrsne uzurpacije imovine (lične, zajedničke i opšte), šverc i prodaja tuđe robe i imovine, malverzacije svih vrsta. Društvo nekadašnje jugoslovenske federalne jedinice Bosne i Hercegovine, palo je na najniži stupanj organizacije, pa je bez strane pomoći bilo gotovo nemoguće opstati.
Pojavile su se i priče o kanibalizmu u nekim opkoljenim bosanskim enklavama. Bosna i Hercegovina bila je definitivno napustila sve tekovine savremene ljudske civilizacije.
Nakon međunarodne konsolidacije usledila je pomoć. Međunarodna zajednica je pritekla u pomoć. Ujedinjene nacije uvele su embargo na izvoz oružja u Bosnu i Hercegovinu, obezbedili su minimalne količine humanitarne pomoći (u hrani, lekovima, odeći), obezbedile su prihvat izbeglica u drugim zemljama. Pojedine zemlje su u posebnim informativnim emisijama obezbeđivale informisanje građana Bosne i Hercegovine o događajima u njihovoj zemlji i sprečavale širenje dezinformacija propagandnih krugova.
Međutim, nikakve mere Ujedinjenih nacija nisu davale rezultate. Zakrvljene plemenske vođe ostrvljene na imovinu biše jugoslovenske federalne jedinice, nisu se dale zaustaviti. Nakon brojnih nesporazuma, međunarodna zajednica se odlučila za upotrebu vojnih sredstava. Krvavi pir plemenskih vođa i njihovih pristalica je zaustavljen a zemlja je ušla u mirnije vode.
Uz prisustvo međunarodne zajednice mir se održava, društvena struktura je nestabilna, ekonomija takođe. Vrednost proizvodnje jedva da može pokriti skromnu potrošnju osiromašenog stanovništva. Formirana je nova klasa bogataša utemeljena na uzurpacijama ranije državne ali i lične svojine. S novom klasom bogataša na čelu teško da se može ozbiljnije ekonomski napredovati. Očekuje se dalje smirivanje konflikata u strukturi bosansko-hercegovačkog društva, smanjivanje korupcije i drugih uzurpacija nacionalnih elita uz pomoć međunarodne zajednice, i brži ekonomski napredak zemlje.
RODNA GRUDA
Svako područje ima svoju istoriju. Tamo gde su uslovi za život bili povoljniji, gde je priroda bila izdašnija, istorija je bila burnija, dinamičnija i grublja. Snagom svog uma i ruku ljudi stvaraju materijalna dobra koja postaju privlačna i za druge ljude, nespremne da dugo i strpljivo stvaraju, pa su spremni da otmu, da zauzmu, da osvoje, da prisvoje i zatru stvaraoce.
Istorija je puna primera “oslobađanja”, a zapravo otimanja tuđeg. Kako je površina Zemlje prirodno ograničena, do novih površina dolazi se samo “oslobađanjem” većih ili manjih geografskih područja od drugih i njihovim zauzimanjem, osvajanjem i prisvajanjem. Proterivanju slabijih sa njihovih istorijskih prostora i prisvajanju svih njihovim radom stvorenih vrednosti u tom prostoru prethode politički konflikti koji se često razrešavaju političkim sredstvima strana u konfliktu a najčešće grubom upotrebom sile, oružanim sukobima. Oružanim borbama prethodi korišćenje svih drugih raspoloživa sredstava – kvazi naučnih, medijskih, ideoloških, duhovnih, religioznih, radi moralnog opravdanja otimanja i prisvajanja tuđeg i pridobijanja saglasnosti većine za realizaciju tih i takvih ciljeva
Osvaja se zemljište (tlo), zemljišna bogatstva (na zemlji i u zemlji), radom stvorena bogatstva (gradovi, fabrike, postrojenja, infrastruktura) a u novije vreme i vazdušni prostor. Izgleda da će predmet sukoba uskoro biti i vasionski prostor, borba za prevlast u vasioni radi njenog korišćenja za instaliranje satelita i drugih tehničkih naprava koje služe ovozemaljskim ciljevima.
Na prostorima biše Jugoslavije priroda daje obilato i olakšava život ljudima. Umereno kontinentalna klima u većem delu područja je pogodna za poljoprivrednu proizvodnju. Konfiguracija terena omogućuje komunikacije na celokupnom prostoru, rečni tokovi omogućuju rečnu plovidbu u značajnom delu područja, izlaz na more olakšava komunikaciju sa svetom jeftinim transportom, rudna bogatstva omogućavaju razvoj mnogih ekstraktivnih i prerađivačkih industrija na ovom području. Sve je to u istoriji bilo povod za mnoge oružane sukobe i promene nominalnih posednika, careva i kraljeva, plemenskih poglavica, uzurpatora i sl. na ovom području.
Moje rodno mesto Žeravac se može posmatrati u globalnom kontekstu, širem – bosansko-hercegovačkom i u lokalnom kontekstu (u odnosu na područje sadašnje opštine Derventa i sa njom kontaktnih opština: Bosanski Brod, Prnjavor, Srbac, Doboj, Modriča).
Žeravac i ostala naselja u derventskom području oduvijek su bila gotovo idealna mesta za naseljavanje, jer su klima i vegetacija bile pogodne za život ljudi i organizaciju društvenih zajednica, što je hiljadama godina privlačilo brojne narode, koji su se ovdje sretali, radili i gradili, ali mnogo češće se sukobljavali i međusobno zatirali. Tako je veoma duga istorija ovog kraja obeležavana radom i stvaranjem, ali česti i ratovima i razaranjima.
Sedamdesetih godina prošlog veka je reprezentativna ekipa svetskih eksperata utvrdila da je na Tomasovom brdu, toponimu u blizini Žeravca, postojalo predistorijsko naselje. U njegovom neposrednom okruženju ljudi su imali staništa pre oko 50 hiljada godina.
Ozbiljnije tragove na ovom području ostavili su i Rimljani (od oko 450. do 47. godine pre nove ere), Polovinom prvog veka pre nove ere Avari su potisnuli Rimljane, a pet vekova kasnije Rimljane su sa ovog podru;ja potisnuli Sloveni i naselili se između 600. i 630. godine nove ere. U 9. veku Slovene su pokorili mnogo bolje naoružani i neuporedivo bolje organizovani Ugari. Ovo područje je kao svadbeni poklon, 1137. Godine, ugarski kralj Bela poklonio kćerki Jeleni kada se udala za Uroša Nemanjića, pa je ono kraće vreme, kao svadbeni poklon, bilo pod vlašću Nemanjića.
Posle vazalskog odnosa sa Ugarima, derventsko područje dospeva u tursku vlast, 1536. godine, pod kojom je ostalo sve do Berlinskog kongresa, 1878. godine. Nakon Berlinskog kongresa je upravu nad ovim područjem dobila Austro-Ugarska, da bi 1918.godine, nakon I svetskog rata, ono bilo pripojeno Kraljevini Srba Hrvata i Slovenaca, (koja je kasnije promenila ime u Kraljevina Jugoslavija). Nakon sloma Kraljevine Jugoslavije, 1945. Godine, ovo područje je prisajedinjeno novoj federativnoj državi Jugoslaviji (koja se u početku svog postojanja nazivala Demokratska Federativna Republika Jugoslavija, kasnije Federativna Narodna Republika Jugoslavija i u poslednjoj etapi svog postojanja Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija). U njenom sastavu ostalo je do 1996. godine, kada je formirana samostalna država Bosna i Hercegovina.
Danas je država Bosna i Hercegovina veoma složena državna tvorevina, sastavljena od dva entiteta: Republike Srpske – entiteta sa pretežno srpskih stanovništvom i Federacije Bosne i Hercegovine – entiteta sa pretežno muslimanskim i hrvatskim stanovništvom, i distrikta Brčko.
Novo državno ustrojstvo Bosne i Hercegovine nastalo je kao posledica etničkih sukoba na njenom području (u razdoblju 1992-1996.) i dogovora svetskih sila o njenom državnom ustrojstvu, uz aktivno učešće u upravljanju ovim područjem. Danas je, bez obzira na legitimne organe vlasti u državi, u oba entiteta i u distriktu Brčko, vrhovni arbitar u odlučivanju o državnim pitanjima Visoki Predstavnik Ujedinjenih Nacija. U strukturu nižih organa vlasti, integrisani su funkcioneri Ujedinjenih Nacija.
U periodu trajanja etničkih sukoba je razorena fizička struktura (porušen je i devastiran veći broj stambenih zgrada, privrednih objekata, infrastrukture, šumskog i poljoprivrednog zemljišta), uništena je ekonomska struktura (privredni subjekti su dezorganizovani, otuđena im je materijalna i finansijska imovina, uzurpirana su im prava privrednih subjekata pokidani su poslovni odnosi, radnici rasterani ili mobilisani u državne i paradržavne vojske), izmenjena je društvena struktura, devastirane su društvene delatnosti (školstvo, zdravstvo, socijalna zaštita). Uzurpirana su sva prava – pravo na život, pravo na stanovanje, pravo na socijalnu zaštitu, pravo na zdravstvenu zaštitu, pravo na školovanje, pravo na zadovoljenje minimalnih životnih potreba (za ishranom, vodom, odećom). U ovakvim uslovima nije bilo moguće razvijati bilo kakvu privrednu delatnost. Ekonomsko privređivanje zamenile su pljačke, raznovrsne uzurpacije imovine (lične, zajedničke i opšte), šverc i prodaja tuđe robe i imovine, malverzacije svih vrsta. Društvo nekadašnje jugoslovenske federalne jedinice Bosne i Hercegovine, palo je na najniži stupanj organizacije, pa je bez strane pomoći bilo gotovo nemoguće opstati.
Pojavile su se i priče o kanibalizmu u nekim opkoljenim bosanskim enklavama. Bosna i Hercegovina bila je definitivno napustila sve tekovine savremene ljudske civilizacije.
Nakon međunarodne konsolidacije usledila je pomoć. Međunarodna zajednica je pritekla u pomoć. Ujedinjene nacije uvele su embargo na izvoz oružja u Bosnu i Hercegovinu, obezbedili su minimalne količine humanitarne pomoći (u hrani, lekovima, odeći), obezbedile su prihvat izbeglica u drugim zemljama. Pojedine zemlje su u posebnim informativnim emisijama obezbeđivale informisanje građana Bosne i Hercegovine o događajima u njihovoj zemlji i sprečavale širenje dezinformacija propagandnih krugova.
Međutim, nikakve mere Ujedinjenih nacija nisu davale rezultate. Zakrvljene plemenske vođe ostrvljene na imovinu biše jugoslovenske federalne jedinice, nisu se dale zaustaviti. Nakon brojnih nesporazuma, međunarodna zajednica se odlučila za upotrebu vojnih sredstava. Krvavi pir plemenskih vođa i njihovih pristalica je zaustavljen a zemlja je ušla u mirnije vode.
Uz prisustvo međunarodne zajednice mir se održava, društvena struktura je nestabilna, ekonomija takođe. Vrednost proizvodnje jedva da može pokriti skromnu potrošnju osiromašenog stanovništva. Formirana je nova klasa bogataša utemeljena na uzurpacijama ranije državne ali i lične svojine. S novom klasom bogataša na čelu teško da se može ozbiljnije ekonomski napredovati. Očekuje se dalje smirivanje konflikata u strukturi bosansko-hercegovačkog društva, smanjivanje korupcije i drugih uzurpacija nacionalnih elita uz pomoć međunarodne zajednice, i brži ekonomski napredak zemlje.
четвртак, 10. децембар 2009.
crtice - dosetke, mudrosti
Crtice – dosetke,mudrosti
"NIJE HRABAR ONAJ KOJI SE NICEGA NE BOJI NEGO ONAJ KOJI SE NICEGA NE STIDI". Dnevnik ,субота, 14.11. 2009.
"Ako ti neko kaže da si magarac - zanemari! Ako ti i drugi čovek kaže da si magarac - razmisli. Ali ako ti i treći čovek kaže da si magarac - IDI PA KUPI SAMAR!"
( Arapska narodna mudrost )
''KOLIKO IMA SVRHE NATEZATI SE S' VOLOM, TOLIKO IMA SVRHE SVAĐATI SE S' LUDIM ČOVJEKOM''
Obmanutost
Prema Učenju, nas najveći neprijatelj jeste obmana. Ona podrazumeva
bilo koji mentalni faktor koji remeti i šteti spokojstvu našeg uma.
Ako želimo da se potpuno oslobodimo patnje, neophodno je da
identifikujemo različite obmane u sebi i razumemo na koji nacin nam
one škode. Obicno nastojimo da budemo svesni naših spoljašnjih
neprijatelja, ali skoro i da ne obraćamo paznju na unutrašnje
neprijatelje koji truju nas um. Ako ne prepoznamo obmane i načine na
koje nas one ugrozavaju, kako uopste mozemo da stignemo do mira? Buda
je identifikovao sest izvora obmana u našem umu: (1) vezivanje, (2)
bes, (3) sujeta, (4) neznanje, (5) opsesivna sumnja, (6) pogrešna
ubeđenja.
Geshe Kelsang Gyatso: Meaningful to Behold
"NIJE HRABAR ONAJ KOJI SE NICEGA NE BOJI NEGO ONAJ KOJI SE NICEGA NE STIDI". Dnevnik ,субота, 14.11. 2009.
"Ako ti neko kaže da si magarac - zanemari! Ako ti i drugi čovek kaže da si magarac - razmisli. Ali ako ti i treći čovek kaže da si magarac - IDI PA KUPI SAMAR!"
( Arapska narodna mudrost )
''KOLIKO IMA SVRHE NATEZATI SE S' VOLOM, TOLIKO IMA SVRHE SVAĐATI SE S' LUDIM ČOVJEKOM''
Obmanutost
Prema Učenju, nas najveći neprijatelj jeste obmana. Ona podrazumeva
bilo koji mentalni faktor koji remeti i šteti spokojstvu našeg uma.
Ako želimo da se potpuno oslobodimo patnje, neophodno je da
identifikujemo različite obmane u sebi i razumemo na koji nacin nam
one škode. Obicno nastojimo da budemo svesni naših spoljašnjih
neprijatelja, ali skoro i da ne obraćamo paznju na unutrašnje
neprijatelje koji truju nas um. Ako ne prepoznamo obmane i načine na
koje nas one ugrozavaju, kako uopste mozemo da stignemo do mira? Buda
je identifikovao sest izvora obmana u našem umu: (1) vezivanje, (2)
bes, (3) sujeta, (4) neznanje, (5) opsesivna sumnja, (6) pogrešna
ubeđenja.
Geshe Kelsang Gyatso: Meaningful to Behold
Пријавите се на:
Постови (Atom)