II pripovedanje

II pripovedanje


RANO DETINJSTVO


Na proplanku, na blago zaobljenom visu, nedaleko od drumskog puta i uskotračne železničke pruge koja je povezivala severnu sa centralnom Bosnom, gradove Bosanski Brod sa Derventom, Dobojem, Zenicom i Sarajevom, u dolini reke Ukrine, u živopisnoj prirodnoj sredini i u blizini katoličke župne crkve, početkom četrdesetih godina XX veka bilo je smešteno nekoliko skromnih seoskih kuća u kojim su bile nastanjene porodice mahom u rodbinskim vezama – Marinić, Zeba, Opačak, Zirdum, Duspara i druge. Pisani dokumenti govore da su preci ovih porodica doseljavani masovno iz dalmatinskog gorja, iz pasivnih područja koja nisu davalo dovoljno plodova za njihovu prehranu, pa su u prvoj polovini XVIII veka krenuli put plodnije bosanske posavine. Njihovim naseljavanjem je Otomanska imperija stvarala demografski štit prodoru severnih suseda na područje svoje razvijenije teritorije - Bosanski pašaluk. Kasnije su na ovom području nalazili utočište i drugi narodi ali sa drugim povodima i iz drugih razloga. Do intenzivnijih imigracija je došlo nakon Berlinskog kongresa 1878.g, nakon stavljanja Bosne pod austro-ugarsku upravu i njenog kasnijeg pripajanja (aneksije) Austro-Ugarskoj, 1908. g. Veliki investicioni poduhvati u Bosni i Hercegovini nakon Berlinskog kongresa (prvenstveno izgradnja željezničkih pruga, industrijskih postrojenja, rudnika, šumarija, poljoprivrednih ekonomija i sl.), doveli su do talasa ekonomske imigracija sa ostalih područja Austro–Ugarske (Austrije, Češke, Slovačke, Ugarske i dr.). Imigranti su se integrisali sa lokalnim stanovništvom i lokalnom sredinom koja se kroz te integracije sve više transformisala u multietničku zajednicu.
Dva svetska rata su dovela do novih talasa demografskih migracija. Bosna i Hercegovina je postala područje emigracije. Bolji život se nalazio izvan područja Bosne i Hercegovine.
Nova država u koju je ovo područje ušlo nakon prvog svetskog rata, Kraljevina Jugoslavija, je svoj razvoj i perspektivu zasnivala na stvaranju novih konflikata i produbljivanju postojećih. U novoj državi Kraljevini Jugoslaviji počeli su se pojavljivati i prvi međuetnički sukobi, koji su svoje izvorište nalazili u ekonomskoj eksploataciji, kao prirodnom pravu pobednika, a koji su eskalirali tokom drugog svetskog rata i nakon njega.
Deo pravoslavnog stanovništva iz Bosne i Hercegovine je nakon drugog svetskog rata preseljen u Vojvodinu, na imanja proteranih Nemaca. Bila je to nagrada za njihovo učešće u ratu.
Stanovništvo koje nije na očekivani način pokazivalo privrženost novom pokretu, novoj ideologiji i novoj vlasti se iseljavalo, najčešće u prekookeanske zemlje (Argentinu, Australiju, Kanadu, SAD), ali i u evropske zemlje (Veliku Britaniju, Francusku, Nemačku, Italiju, Tursku), bežeći od razularenih pobednika.
Sredinom šezdesetih godina, u izmenjenim društvenim okolnostima, građani su mogli slobodno, bez specijalnih odobrenja, sa legalnim i legitimnim pasošem, putovati. Do ove promene došlo je zbog nagomilanih unutrašnjih protivrečnosti, ograničenih razvojnih mogućnosti i nemogućnosti zapošljavanja narastajućeg broja nove, mlade radne snage u zemlji. Istovremeno su se počele otvarati evropske zemalje za ekonomske imigrante iz manje razvijenih evropskih područja. Veliki broj stanovništva sa područja bosansko-brodske posavine našao je zaposlenje u zapadno-evropskim zemljama (Austriji, Nemačkoj, Švedskoj, Švajcarskoj i drugim evropskim zemljama) sa pristojnom zaradom sa kojom se mogla izdržavati porodica, što u jugoslovenskim okvirima, najčešće, nije bilo moguće. Zemlje Zapadne Evrope postale su važan faktor razvoja Jugoslavije a posebno nekih njenih područja, kao što je bosansko-brodska posavina.
Iz doznaka naših ekonomskih emigranata iz zapadno-evropskih zemalja, sa porastom njihove ekonomske snage, počeli su se u mnogim jugoslovenskim područjima a posebno u bosanskoj posavini graditi u početku stambeni objekti a kasnije i privredni objekti, opremati privatni poljoprivredni posedi, podizati dugogodišnji zasadi. Kontinuirano je povećavana realna vrednost nabavki građevinskih materijala, poljoprivredne mehanizacije, zaštitnih sredstava u poljoprivrednoj proizvodnji i dr.
U svom profesionalnom opredeljenju bio sam usmeren na domaće tržište radne snage. Kroz proces formalnog stručnog obrazovanja, pri kraju svoje profesionalne karijere, stigao sam do visokog mesta u profesionalnoj hijerarhiji ali ne i do visokih novčanih prihoda. Iako sam stekao naučnu titulu doktora nauka i status profesora univerziteta, to moje formalno napredovanje mi nije obezbeđivalo solidnije prihode. Do kraja svoje profesionalne karijere nisam dostigao prihod od rada na nivou zapadno-evropskog nekvalifikovanog radnika.
Na masovnoj uzurpaciji imovine i dohotka stanovništva, uz podršku nelegitimno i nelegalno institucija u zemlji, potkraj XX veka se na područjima bivše Jugoslavije razvio novi sistem odnosa – tajkunski kapitalizam. I danas se više ništa ne može bez novaca. A narod je ostao bez novca jer su njegov novac u ratnom vihoru prisvojile plemenske vođe sa svojom ne malom svitom.
Potkraj XX i na početku XXI veka, država se počela pojavljivati kao legalni zaštitnik interesa uzurpatora imovine i dohotka stanovništva. Političke partije kao nisioci državne vlasti, svoju političku moć zasnivaju na podršci uzurpatora – ratnih profitera, čime se začarani krug opšte bede stanovništva i minimiziranja uloge države u društvenom i ekonomskom razvoju počinje zatvarati.
U svetu se narasle društvene protivrečnosti razrešavaju silom, ratovima. Jedan takav rat stanovništvo na područjima bivše Jugoslavije je proživelo potkraj XX veka a veći broj stanovništva ga je i preživeo. Međutim, ne znamo kada će ta ratna neman početi da ugrožava sopstveno tkivo i da guta svoje podanike da bi produžila svoj opstanak. Plašim se ovih sumornih prognoza, zbog budućih generacija i njihove egzistencije.
Moja sećanja sa zaobljenog proplanka pored puta dopiru do najranijeg detinjstva. Kao dete plašio sam se vojnika. Taj strah, prema kazivanju moje majke, bio je posledica čestog svraćanja vojnika u kuću, koji su me svojom pojavom, kao bebu uznemiravali. A u kuću pored puta svraćale su nepozvane mnoge vojske i nosile šta su htele, odnosno sve što se našlo u siromašnoj kući. Verovatno se nisu ophodili prijatno sa ukućanima, što je registrovano u mojoj bebećoj svesti kao neprijatnost. Taj osećaj neprijatnosti od prisustva vojnika me pratio sve do mog odlaska u vojsku, na odsluženje vojne vremenske obaveze, koja se u to vreme na području tadašnje Jugoslavije odnosila na sve muško stanovništvo od punoletstva do određene starosne granice. Neprijatnosti iz detinjstva ostavljali su duboke tragove na dečijoj psihi.
Jedan takav događaj se zbio u najranijem mom detinjstvu i ostavio je snažan neizbrisiv trag u mojoj svesti. Naime, ostaci pobeđene vojske u II svetskom ratu su se u prvim posleratnim godinama krili u okolnim šumama koje su se graničile sa selom i našim porodičnim posedom. Jedne noći kojoj je prethodio dan obračuna pobeđene vojske sa regularnom vojskom i policijom, dešavao se strašan događaj. Celu noć zlostavljali su i mučili devojku za koju su sumnjali da ih je potkazala regularnim jedinicama i ujutro je ubili. Celu noć trajao je krvavi pir, uz krike žrtve, sirote devojke. Moja baba, inače pobožna žena, nervozno je šetala ispred kuće kroz noć, držeći me za ruku i povremeno me uzimajući u naručje. I glasno se molila Bogu. Na kraju me je uvela u kuću i ja sam sklupčan zaspao. A krvavi pir se nastavljao. Ujutro je sve utihnulo u grobnu tišinu. Nestao je jedan život a u mojoj svesti ostao je ožiljak koji će me pratiti ceo život. I danas, u bilo koje vreme, te slike su identične. Grozota se ništa nije izmenila niti su slike izbledele.
Ja sam zahvaljujući roditeljima i mojoj babi Evi i njihovoj neizmernoj ljubavi koju su gajili prema ljudima a posebno prema deci, preboleo najteže psihičke bolesti. Međutim, mnoga deca koja su doživela slično to nisu mogla i nakon godina borbi sa samim sobom, postajala su umno poremećene osobe. Po pravilu, ta deca su bila nešto starija od mene, svesnija i razumnija u vremenima krvavog pira u ratnom vihoru drugog svetskog rata. Strašni događaji iz tog perioda su po pravilu ostavljali su fatalan trag na njima.
Otac je bio zaposlen u državnoj službi, na železnici. Pored toga, imali smo na zaobljenom proplanku na kome se voda nije zadržavala, četiri hektara posne zemlje. Proplanak su okruživali potoci koji su prihvatali bujice vode u periodu obilnijih kišnih padavina i u periodu otapanja snega. Pa iako posna, zemlja je davala rod koji nam je omogućavao da, uz državnu platicu, preživimo. Nedovoljno otporni to nisu mogli. Nažalost, dva brata (Marijan i Zvonko) su umrli kao bebe, sa manje od godinu dana života.
Život teče dalje, ožiljci ostaju.